سولفات چیست؟ + موشکافی باورهای غلط

سولفات! مادهای که برخی آن را عامل سرطان میدانند و برخی دیگر کاملاً بیخطر. اما واقعیت در مورد سولفات چیست؟ چرا سولفات در محصولات بهداشتی استفاده میشود؟ آیا استفاده از محصولات حاوی سولفات ایمن است یا باید احتیاطهایی را رعایت کرد؟ اگر این سؤالات ذهن شما را درگیر کرده است، تا پایان این مطلب همراه ما باشید. در این مقاله از مجله زیبایی سوراو، با زبانی ساده، هر آنچه که باید درباره سولفات بدانید را توضیح میدهیم.
سولفات چیست؟
سولفات (Sulfate) یک ترکیب شیمیایی است که از نمکهای اسید سولفوریک به دست میآید. هنگامی که اسید سولفوریک با مواد شیمیایی دیگر واکنش میدهد، یون سولفات آن با ترکیبات بازی ترکیب شده و نمکهای سولفاتی را تشکیل میدهد. این ماده میتواند بهطور طبیعی از تجزیه مواد گیاهی و جانوری تولید شود یا بهعنوان محصول جانبی صنایع مختلفی مانند نساجی، معدن، فولاد و چرمسازی ایجاد گردد. اما سولفاتی که در محصولات مراقبت شخصی و بهداشتی نگرانیهایی را به وجود آورده، کدام است؟
دو ترکیب رایج به نامهای سدیم لوریل سولفات (SLS) و سدیم لورت سولفات (SLES) از جمله سولفاتهایی هستند که از دهه ۱۹۵۰ به طور گسترده در شویندهها و محصولات بهداشتی استفاده میشوند. این مواد از الکلهای چرب مشتقشده از روغن پالم یا منابع نفتی تولید شده و با ترکیب تریاکسید گوگرد و کربنات سدیم، ترکیبات سولفاتی خاصی را ایجاد میکنند.
عملکرد سولفات و دلیل استفاده از این ترکیب در مواد شوینده
علت وجود این ترکیبات در مواد شوینده در واقع به نوعی خصلت شیمیایی در آن بستگی دارد. همه ما میدانیم که چربی در آب حل نمیشود و به همین دلیل برای شستشوی چربی بدن نیاز به یک ماده سورفاکتانت است که با کاهش کشش سطحی آب، اتصال این دو ماده را امکان پذیر کند. سولفاتهای SLS و SLES نقش سورفاکتانت را به خوبی ایفا میکند زیرا به روغن، چربی و آلودگی متصل میشوند و آنها را از سطح خارج میکند. همینطور عامل ایجاد کف در مواد شوینده هستند که باعث جذابیت حضور آنها در شامپو و صابون میشود.
در سالهای اخیر، محصولاتی با برچسب “فاقد سولفات” (Sulfate-Free) توسط برندهای مختلف عرضه شدهاند که کف کمتری تولید میکنند و قدرت شویندگی ملایمتری دارند. این نوع محصولات طرفداران زیادی پیدا کردهاند و بهنوعی به یک ترند در بازار تبدیل شدهاند. با این حال، برای انتخاب میان محصولات حاوی سولفات یا بدون سولفات، بهتر است ابتدا از مزایا و معایب سولفات آگاه شویم تا بدانیم آیا استفاده از شویندههای بدون سولفات برای ما ضروری است یا خیر.
واقعیتهایی درباره سولفات
همانطور که گفتیم، حضور ترکیبات سولفات باعث افزایش خاصیت پاک کنندگی محصولات بهداشتی میشود. بسیاری از ما هم علاقمند به کف زیاد در هنگام شستشو هستیم و آن را نشانه تمیزی بیشتر میدانیم. بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) و آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) دو ترکیب SLS و SLES در سطوح پایین برای انسان و محیط زیست بیخطر است. اما واقعا چه مقدار از شایعاتی که باعث نگرانی ما هستند، صحت دارد؟
1. سولفات سرطانزا نیست
هیچ شواهد مستقیمی وجود ندارد که ترکیبات SLS و SLES را با سرطان، ناباروری یا مشکلات رشد مرتبط کند. شایعاتی که سولفات را به سرطان نسبت میدهند، از دهه 1990 آغاز شدند اما تاکنون مدرکی برای تأیید آنها پیدا نشده است. اگرچه این ترکیبات ممکن است با مصرف طولانیمدت در بدن تجمع یابند، اما میزان آن بسیار اندک است و نگرانی جدی ایجاد نمیکند.
2. سولفات فقط در مواد شوینده نیست
سولفات یک اصطلاح کلی برای گروهی از نمکهای معدنی است که حتی در آب و هوا نیز یافت میشود. غلظت بالای سولفات در آب میتواند مشکلات گوارشی مانند نفخ و اسهال را بهویژه در کودکان و افراد حساس ایجاد کند. همچنین، آلودگی هوا ناشی از سولفاتها ممکن است به تحریک ریه و آسیبهای ریوی منجر شود.
3. سولفات برای موهای رنگشده مضر نیست
یکی از باورهای اشتباه درباره سولفات، تأثیر آن بر کاهش کیفیت رنگ مو است. اگرچه شامپوهای حاوی سولفات ممکن است خشکی یا شکنندگی مو را افزایش دهند، اما شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد سولفات موجب کاهش دوام یا کیفیت رنگ مو میشود. خشکی مو ناشی از سولفات به دلیل بار منفی آنیونهای سولفات است که استفاده از نرمکنندهها میتواند این اثر را خنثی کند.
4. سولفات میتواند خشکی پوست را تشدید کند
یکی از انتقادات رایج به سولفات، تأثیر آن بر خشکی پوست است. سورفاکتانتهای سولفاته با شستن بیشازحد چربی طبیعی پوست، سد محافظتی آن را تضعیف میکنند و ممکن است باعث قرمزی، خارش و خشکی شوند. این موضوع بهویژه برای افرادی با پوست خشک یا آسیبدیده نگرانکننده است.
5. سولفات میتواند درماتیت و التهاب را تشدید کند
افرادی که پوست حساس، اگزما یا رزاسه دارند، ممکن است به محصولات حاوی سولفات واکنش نشان دهند. غلظت بالاتر SLS و SLES در محصولات بهداشتی، احتمال بروز واکنشهای پوستی و تشدید التهاب را افزایش میدهد.
6. سولفات احتمال بروز آکنه را افزایش میدهد
تحقیقات نشان دادهاند که تماس طولانیمدت با SLS میتواند در افراد با پوست حساس، منافذ پوست را مسدود کند و بروز جوش و آکنه را تشدید کند. حتی در خمیردندانهای حاوی ترکیبات سولفاته نیز ممکن است این مشکل مشاهده شود.
سولفاتها مزایا و معایب خاص خود را دارند. برای انتخاب محصولات مناسب، بهتر است ویژگیهای پوست و مو خود را بشناسید و در صورت نیاز، گزینههای فاقد سولفات را امتحان کنید.
سولفات در سایر مواد شوینده
به طور کلی در تمام موادی که نیاز به کنار هم قرار گرفتن چربی و آب است، یک سورفاکتانت باید حضور داشتهباشد از جمله محصولاتی که میتوانید SLS و SLES را به عنوان سورفاکتانت در آن پیدا کنید میتوان به این محصولات اشاره کرد:
- پودر لباسشویی
- مایع ظرفشویی
- صابون مایع دست
- شامپوها
- خمیردندان
- پاککنندههای صورت
- بمب حمام
هر چند به نظر میرسد استفاده از مواد شوینده حاوی سولفات نمیتواند خطر جدی در افراد بدون حساسیت ایجاد کند. اما رعایت چند نکته در هنگام استفاده از این محصولات خالی از لطف نیست:
- مقدار نمک سولفات در یک محصول تاحد زیادی به نوع محصول و شرکت تولید کننده بستگی دارد و میتواند از کمترین میزان تا 50 درصد محصول را شامل شود. برای آنکه احتمال بروز آسیب پوستی را به حداقل برسانید، بهتر است از محصولات حاوی سولفات با غلظت کمتر از یک درصد استفاده کنید.
- بهترین راه شستشو با شوینده حاوی سولفات چیست؟ متخصصان معتقدند شستشوی سریع با آب سرد و به حداقل رساندن میزان تماس پوست و مو با شوینده احتمال ایجاد عارضه بر اثر سولفات را کاهش میدهد.
- از آنجایی که مقدار سولفات در مواد شوینده خانگی بالا است، بهتر است برای جلوگیری از خشکی پوست حتما از دستکش استفاده کنید، مراقبت تهویه محیط باشید و در آخر به پوست خود مرطوبکننده بزنید.
سخن پایانی
سولفات یک ترکیب شوینده موجود در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی است و تا به امروز خطر جدی از تاثیر بر سلامتی توسط آن ثابت نشدهاست. شایعترین عارضه آنها ایجاد خشکی و التهاب پوست است که بسیاری از افراد قادر به تحمل درصدهای سولفات موجود در شویندههای بدن هستند. حالا دیگر میدانید سولفات چیست. بنابراین اگر نگران سوزش، خارش پوست، خشکی و التهاب آن هستید و اطمینان دارید که محصولات دارای سولفات عامل آن است، به دنبال تولیداتی باشید که فاقد سولفات یا اصطلاحا Sulfate Free هستند و یا نام SLS و SLES در ترکیبات آنها ذکر نشدهاست. شما هم اگر تجربهای از مصرف محصولات حاوی سولفات دارید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.