بسیاری تصور میکنند سولفات باعث سرطان میشود و بعضی آن را کاملا بیخطر میدانند. اما حقیقیت در مورد سولفات چیست؟ چرا این ماده در محصولات بهداشتی وجود دارد؟ آیا میتوان بدون نگرانی از تولیدات حاوی سولفات استفاده کرد یا رعایت نکاتی برای آن ضروری است؟ برای پاسخ به این سوالات به زبان ساده، تا پایان همراه ما باشید.
سولفات چیست؟
سولفات(sulfate) یک ماده شیمیایی و نمک اسیدسولفوریک است. هنگام واکنش این اسید با مواد شیمیایی دیگر، یون سولفات موجود در اسید سولفوریک در کنار ترکیبات بازی قرار گرفته و نمک‌های سولفات بهدست میآید. سولفات میتواند در طی پوسیدگی مواد گیاهی و جانوری یا به‌عنوان محصول جانبی صنایع نساجی، معدن، فولاد و چرمسازی نیز تولیدشود. اما آن دسته از سولفات چیست که باعث نگرانی میشود؟ نمک سدیم لوریل سولفات(SLS) و سدیم لورت سولفات یا سدیم لوریل اتر سولفات(SLES) دو نمک سولفاته است که از حدود سال 1950 به بعد بیشتر در محصولات شوینده و مراقبت شخصی یافت میشود. این سولفاتها الکلهای چرب تهیه‌شده از روغن پالم یا منابع نفتی هستند که با تری اکسیدگوگرد و کربنات سدیم مخلوط می شوند و ترکیبات سولفاتی ایجاد می کنند.
عملکرد سولفات چیست و چرا در مواد شوینده استفاده می شود؟
علت وجود این ترکیبات در مواد شوینده درواقع به نوعی خصلت شیمیایی در آن بستگی دارد. همه ما می دانیم که چربی در آب حل نمی شود و به همین دلیل برای شستشوی چربی بدن نیاز به یک ماده سورفاکتانت است که با کاهش کشش سطحی آب، اتصال این دو ماده را امکانپذیر کند. سولفات های SLS و SLES نقش سورفاکتانت را به خوبی ایفا می کند زیرا به روغن، چربی و آلودگی متصل می شوند و آن ها را از سطح خارج می کند. همینطور عامل ایجاد کف در مواد شوینده هستند که باعث جذابیت حضور آن ها در شامپو و صابون می شود.
امروزه محصولات فاقد سولفات یا Sulfate free توسط بسیاری از برندها تولید می شود که کف کمتر و قدرت شویندگی ملایمی دارد. تب این نوع محصولات حسابی داغ شده است و ما به عنوان مصرف کننده لازم است بدانیم که معایب سولفات چیست و آیا لزومی به استفاده از تولیدات بدون سولفات داریم یا خیر؟
واقعیت ها در مورد سولفات
همانطور که گفتیم، حضور ترکیبات سولفات باعث افزایش خاصیت پاک کنندگی محصولات بهداشتی می شود. بسیاری از ما هم علاقمند به کف زیاد در هنگام شستشو هستیم و آن را نشانه تمیزی بیشتر میدانیم. براساس اعلام سازمان غذا و دارو آمریکا(FDA) و آژانس حفاظت از محیط زیست(EPA) دو ترکیب SLS و SLES در سطوح پایین برای انسان و محیط زیست بیخطر است. اما واقعا چه مقدار از شایعاتی که باعث نگرانی ما هستند، صحت دارد؟
1- سولفات سرطان‌زا نیست
برخلاف تصور بسیاری از افراد، هیچ شواهد مستقیمی تا بهامروز وجود ندارد که این دو ترکیب را با سرطان، ناباروری و مسائل مربوط به رشد مرتبط کند. اما ریشه شایعه سرطان و سولفات چیست؟ این بحث از حدود سالهای 1990 مطرح شد اما تا سالهای اخیر مدرکی برای اثبات آن یافت نشد. البته این مواد شیمیایی ممکن است با استفاده طولانیمدت در بدن ما تجمع پیدا کند اما مقادیر آن نیز بسیار اندک است.
2- سولفات فقط در مواد شوینده نیست
سولفات عبارتی است که بهطور کلی به تعداد زیادی از نمک‌های معدنی گفته میشود که حتی در هوا و آب نیز وجود دارد و اجتناب از آن بسیار دشوار است. غلظت بالای سولفات در آب میتواند باعث ایجاد اسهال یا درد و نفخ روده در کودکان و افراد با سیستم گوارش حساس باشد. همینطور هوای آلوده به سولفات در اثر سوختن سوختها باعث تحریک ریه و آسیب به آن خواهدشد.
3- سولفات برای موهای رنگ‌شده مضر نیست
هنگامی که سوال میشود یکی از تصورهای غلط درباره سولفات چیست؟ تاثیر بر رنگ مو و ازبینبردن آن به ذهن میرسد. هرچند سولفات در شامپو میتواند باعث خشکی مو و در مواردی افزایش شکنندگی آن شود اما تابهحال نتیجه علمی مبنی بر کاهش کیفیت رنگ موها در اثر سولفات گزارش نشدهاست. خشن شدن مو بر اثر استفاده از شامپوی حاوی سولفات نیز بهدلیل ایجاد بار منفی آنیون سولفات بوده و دلیل نیاز به نرمکننده مو نیز خنثیکردن همین بار منفی است.
4- سولفات باعث خشکی پوست در افراد مستعد است!
یکی از مهمترین اشکالاتی که به این سورفاکتانتها وارد است، افزایش خشکی پوست است. سورفاکتانتهای سولفاته گاهی با شستن بخش زیادی از چربی پوست، سد محافظتی آن را تضعیف میکند و باعث قرمزی، خشکی و خارش پوست میشوند. بنابراین سولفات میتواند برای افرادی که پوست و موی خشک یا آسیبدیده دارند، مشکلساز باشد.
5- سولفات باعث افزایش درماتیت و ادم در افراد مستعد است!
یک سوال مهم آن است که در افراد دارای حساسیت پوست یا اگزما و رزاسه، مهمترین عارضه سولفات چیست؟ این اشخاص ممکن است در اثر استفاده از محصولات حاوی سولفات شاهد تشدید التهابات خود باشند. هرچه غلظت SLSوSLES در یک محصول بیشتر باشد، شانس واکنش پوستی نیز افزایش مییابد.
6- سولفات باعث افزایش احتمال بروز آکنه و جوش است!
تحقیقات نشان داده است که در افراد با پوست حساس، تماس طولانیمدت با SLS باعث بستهشدن منافذ میشود و جوشهای پوستی را تحریک و مقدار آن را افزایش میدهد. در افراد مستعد، حتی این موضوع هنگام مسواکزدن و در اثر ترکیبات سولفاته موجود در خمیردندان نیز میتواند رخ دهد.
سولفات در دیگر مواد شوینده:
بهطورکلی در تمام موادی که نیاز به کنارهم قرارگرفتن چربی و آب است، یک سورفاکتانت باید حضور داشتهباشد ازجمله محصولاتی که میتوانید SLS و SLES را به‌عنوان سورفاکتانت در آن پیداکنید میتوان به این محصولات اشاره کرد:
- پودر لباسشویی
- مایع ظرفشویی
- صابون مایع دست
- شامپوها
- خمیردندان
- پاککنندههای صورت
- بمب حمام
اما بهترین راه برای شناسایی محصولات حاوی سولفات چیست؟ بله. بررسی لیست ترکیبات تشکیلدهنده. هرچند بیشترین سولفات مصرفی مربوط به دو ماده SLS و SLES است اما نمک‌های سولفات دیگری نیز در مواد بهداشتی و آرایشی یافت میشود. بهطور کلی هنگامی که نام یکی از این ترکیبات را مشاهده کردید بدانید که در آن سولفات وجود دارد:
- sodium laureth sulfate (SLES)
- sodium lauryl sulfate (SLS)
- ammonium lauryl sulfate (ALS)
- ammonium laureth sulfate(ALES)
- sodium myreth sulfate (SMS)
- sodium trideceth sulfate (STS)
- TEA-lauryl sulfate (TEA)
- magnesium laureth sulfate
- sodium C14-16 olefin sulfonate
- sodium cetearyl sulfate
- magnesium sulfate
- aluminum sulfate
- magnesium oleth sulfate
- sodium trideceth sulfate
- sodium myristyl sulfate
- ammonium lauryl ether sulfate
نکات مهم برای استفاده از مواد بهداشتی حاوی سولفات چیست؟
هرچند به‌نظر میرسد استفاده از مواد شوینده حاوی سولفات نمیتواند خطر جدی در افراد بدون حساسیت ایجاد کند اما رعایت چند نکته در هنگام استفاده از این محصولات خالی از لطف نیست:
- مقدار نمک سولفات در یک محصول تاحد زیادی به نوع محصول و شرکت تولیدکننده بستگی دارد و میتواند از کمترین میزان تا 50 درصد محصول را شامل شود. برای آنکه احتمال بروز آسیب پوستی را به حداقل برسانید، بهتر است از محصولات حاوی سولفات با غلظت کمتر از یک درصد استفاده کنید.
- بهترین راه شستشو با شوینده حاوی سولفات چیست؟ متخصصان معتقدند شستشوی سریع با آب سرد و بهحداقلرساندن میزان تماس پوست و مو با شوینده احتمال ایجاد عارضه براثر سولفات را کاهش میدهد.
- از آنجایی که مقدار سولفات در مواد شوینده خانگی بالا است، بهتر است برای جلوگیری از خشکی پوست حتما از دستکش استفاده کنید، مراقبت تهویه محیط باشید و در آخر به پوست خود مرطوبکننده بزنید.
سخن پایانی
سولفات یک ترکیب شوینده موجود در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی است و تابهامروز خطر جدی از تاثیر بر سلامتی توسط آن ثابت نشدهاست. شایعترین عارضه آنها ایجاد خشکی و التهاب پوست است که بسیاری از افراد قادر به تحمل درصدهای سولفات موجود در شویندههای بدن هستند. حالا دیگر میدانید سولفات چیست. بنابراین اگر نگران سوزش، خارش پوست، خشکی و التهاب آن هستید و اطمینان دارید که محصولات دارای سولفات عامل آن است، به دنبال تولیداتی باشید که فاقد سولفات یا اصطلاحا Sulfate Free هستند و یا نام SLS و SLES در ترکیبات آنها ذکرنشدهاست. شما هم اگر تجربهای از مصرف محصولات حاوی سولفات دارید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
