سولفات چیست و چرا در مواد شوینده وجود دارد؟

بسیاری تصور می‌‏کنند سولفات باعث سرطان می‏‌شود و بعضی آن را کاملا بی‌‎خطر می‏‌دانند. اما حقیقیت در مورد سولفات چیست؟ چرا این ماده در محصولات بهداشتی وجود دارد؟ آیا می‌‏توان بدون نگرانی از تولیدات حاوی سولفات استفاده کرد یا رعایت نکاتی برای آن ضروری است؟ برای پاسخ به این سوالات به زبان ساده، تا پایان همراه ما باشید. ما در این مطلب از مجله زیبایی سوراو، هر آنچه که لازم است در مورد سولفات بدانید را به شما خواهیم گفت.

سولفات چیست؟

سولفات (sulfate) یک ماده شیمیایی و نمک اسید سولفوریک است. هنگام واکنش این اسید با مواد شیمیایی دیگر، یون سولفات موجود در اسید سولفوریک در کنار ترکیبات  بازی قرار گرفته و نمک‌های سولفات به‌‏ دست می‌‏آید. سولفات می‌‏تواند در طی پوسیدگی مواد گیاهی و جانوری یا به‌عنوان محصول جانبی صنایع نساجی، معدن، فولاد و چرم‎‌سازی نیز تولید شود. اما آن دسته از سولفات‏ چیست که باعث نگرانی می‎‌شود؟ نمک سدیم لوریل سولفات (SLS) و سدیم لورت سولفات یا سدیم لوریل اتر سولفات (SLES) دو نمک سولفاته است که از حدود سال 1950 به بعد بیشتر در محصولات شوینده و مراقبت شخصی یافت می‌‏شود. این سولفات‎‌‏ها الکل‏‌های چرب تهیه‌شده از روغن پالم یا منابع نفتی هستند که با تری ‎اکسید گوگرد و کربنات سدیم مخلوط می‌شوند و ترکیبات سولفاتی ایجاد می‌کنند.

عملکرد سولفات چگونه است و چرا در مواد شوینده استفاده می‌شود؟

علت وجود این ترکیبات در مواد شوینده در واقع به نوعی خصلت شیمیایی در آن بستگی دارد. همه ما می‌دانیم که چربی در آب حل نمی‏‌شود و به‏ همین دلیل برای شستشوی چربی بدن نیاز به یک ماده سورفاکتانت است که با کاهش کشش سطحی آب، اتصال این دو ماده را امکان ‎پذیر کند. سولفات‌های SLS و SLES نقش سورفاکتانت را به‎ خوبی ایفا می‌کند زیرا به روغن، چربی و آلودگی متصل می‌شوند و آن‏‌ها را از سطح خارج می‌کند. همین‎طور عامل ایجاد کف در مواد شوینده هستند که باعث جذابیت حضور آن‎‌ها در شامپو و صابون می‎‌شود.

امروزه محصولات فاقد سولفات یا Sulfate free توسط بسیاری از برندها تولید می‏‌شود که کف کمتر و قدرت شویندگی ملایمی دارد. تب این نوع محصولات حسابی داغ شده‎ است و ما به‏ عنوان مصرف‏ کننده لازم است بدانیم که معایب سولفات چیست و آیا لزومی به استفاده از تولیدات بدون سولفات داریم یا خیر؟

واقعیت‌هایی در مورد سولفات

همان‎طور که گفتیم، حضور ترکیبات سولفات باعث افزایش خاصیت پاک ‎کنندگی محصولات بهداشتی می‌شود. بسیاری از ما هم علاقمند به کف زیاد در هنگام شستشو هستیم و آن را نشانه تمیزی بیشتر می‏‌دانیم. بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) و آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) دو ترکیب SLS و SLES در سطوح پایین برای انسان و محیط زیست بی‎‌خطر است. اما واقعا چه مقدار از شایعاتی که باعث نگرانی ما هستند، صحت دارد؟

1- سولفات سرطان‌زا نیست.

بر خلاف تصور بسیاری از افراد، هیچ شواهد مستقیمی تا به‎‌ امروز وجود ندارد که این دو ترکیب را با سرطان، ناباروری و مسائل مربوط به رشد مرتبط کند. اما ریشه شایعه سرطان و سولفات چیست؟ این بحث از حدود سال‌های 1990 مطرح شد اما تا سال‎‌های اخیر مدرکی برای اثبات آن یافت نشد. البته این مواد شیمیایی ممکن است با استفاده طولانی‏‌مدت در بدن ما تجمع پیدا کند اما مقادیر آن نیز بسیار اندک است.

2- سولفات فقط در مواد شوینده نیست.

سولفات عبارتی ‎است که به‌‎طور کلی به تعداد زیادی از نمک‎‌های معدنی گفته می‏‌شود که حتی در هوا و آب نیز وجود دارد و اجتناب از آن بسیار دشوار است. غلظت بالای سولفات در آب می‌‏تواند باعث ایجاد اسهال یا درد و نفخ روده در کودکان و افراد با سیستم گوارش حساس باشد. همین‎طور هوای آلوده به سولفات در اثر سوختن سوخت‏‌ها باعث تحریک ریه و آسیب به آن خواهد شد.

3- سولفات برای موهای رنگ‌شده مضر نیست.

 هنگامی که سوال می‎‌شود یکی از تصورهای غلط درباره سولفات چیست؟ تاثیر بر رنگ مو و از بین‌‏ بردن آن به ذهن می‎‌رسد. هر چند سولفات در شامپو می‌‏تواند باعث خشکی مو و در مواردی افزایش شکنندگی آن شود اما تا به ‏‌حال نتیجه علمی مبنی بر کاهش کیفیت رنگ موها در اثر سولفات گزارش‎ نشده‏‌است. خشن‎‌ شدن مو بر اثر استفاده از شامپوی حاوی سولفات نیز به‌‎ دلیل ایجاد بار منفی آنیون سولفات بوده و دلیل نیاز به نرم‎‌‎کننده مو نیز خنثی‏‌کردن همین بار منفی است.

کاربرد شامپو بدون سولفات + مزایای آن و معیار دقیق انتخاب

شامپوهای بدون سولفات، شامپوهایی هستند که در فرمولاسیون آن‌ها از سولفات‌ها استفاده نمی‌شود. سولفات‌ها مجموعه‌ای از مواد شیمیایی هستند که به عنوان سورفکتانت در بیشتر شامپوها استفاده می‌شوند. نمونه‌هایی از سولفات‌های معمول استفاده شده در شامپوها عبارتند

4- سولفات باعث خشکی پوست در افراد مستعد است!

یکی از مهم‎‌ترین اشکالاتی که به این سورفاکتانت‌‎ها وارد است، افزایش خشکی پوست است. سورفاکتانت‌‏های سولفاته گاهی با شستن بخش زیادی از چربی پوست، سد محافظتی آن را تضعیف می‏‌کند و باعث قرمزی، خشکی و خارش پوست می‏‌شوند. بنابراین سولفات می‌‏تواند برای افرادی که پوست و موی خشک یا آسیب‎‌دیده دارند، مشکل‌‎ساز باشد.

5- سولفات باعث افزایش درماتیت و ادم در افراد مستعد است!

یک سوال مهم آن است که در افراد دارای حساسیت پوست یا اگزما و رزاسه، مهم‌ترین عارضه سولفات چیست؟ این اشخاص ممکن است در اثر استفاده از محصولات حاوی سولفات شاهد تشدید التهابات خود باشند. هر چه غلظت SLS و SLES در یک محصول بیشتر باشد، شانس واکنش پوستی نیز افزایش می‏‌یابد.

6- سولفات باعث افزایش احتمال بروز آکنه و جوش است!

تحقیقات نشان‎ داده ‎است که در افراد با پوست حساس، تماس طولانی ‏‌مدت با SLS باعث بسته‎‎‌شدن منافذ می‌‏شود و جوش‌‎های پوستی را تحریک و مقدار آن را افزایش می‏‌دهد. در افراد مستعد، حتی این موضوع هنگام مسواک‏‌زدن و در اثر ترکیبات سولفاته موجود در خمیر دندان نیز می‏‌تواند رخ دهد.

سولفات در دیگر مواد شوینده:

به‌‎ طور کلی در تمام موادی که نیاز به کنار هم قرار گرفتن چربی و آب است، یک سورفاکتانت باید حضور داشته‎‌باشد از جمله محصولاتی که می‏‌توانید SLS و SLES را به‏‌ عنوان سورفاکتانت در آن پیدا کنید می‏‌توان به این محصولات اشاره کرد:

• پودر لباس‎شویی
• مایع ظرفشویی
• صابون مایع دست
• شامپوها
• خمیردندان
• پاک‏‎‌کننده‌‏های صورت
• بمب حمام

اما بهترین راه برای شناسایی محصولات حاوی سولفات چیست؟ بله. بررسی لیست ترکیبات تشکیل‎‌دهنده. هر چند بیشترین سولفات مصرفی مربوط  به دو ماده SLS و SLES است اما نمک‌‏های سولفات دیگری نیز در مواد بهداشتی و آرایشی یافت می‌‏شود. به‏‌ طور کلی هنگامی که نام یکی از این ترکیبات را مشاهده کردید بدانید که در آن سولفات وجود دارد:

• sodium laureth sulfate (SLES)
• sodium lauryl sulfate (SLS)
• ammonium lauryl sulfate (ALS)
• ammonium laureth sulfate(ALES)
• sodium myreth sulfate (SMS)
• sodium trideceth sulfate (STS)
• TEA-lauryl sulfate (TEA)
• magnesium laureth sulfate
• sodium C14-16 olefin sulfonate
• sodium cetearyl sulfate
• magnesium sulfate
• aluminum sulfate
• magnesium oleth sulfate
• sodium trideceth sulfate
• sodium myristyl sulfate
• ammonium lauryl ether sulfate

نکات مهم برای استفاده از مواد بهداشتی حاوی سولفات چیست؟

هر چند به‌ نظر می‏‌رسد استفاده از مواد شوینده حاوی سولفات نمی‏‌تواند خطر جدی در افراد بدون حساسیت ایجاد کند. اما رعایت چند نکته در هنگام استفاده از این محصولات خالی از لطف نیست:

• مقدار نمک سولفات در یک محصول تاحد زیادی به نوع محصول و شرکت تولید کننده بستگی دارد و می‏‌تواند از کم‌ترین میزان تا 50 درصد محصول را شامل شود. برای آن‏که احتمال بروز آسیب پوستی را به‏ حداقل برسانید، بهتر است از محصولات حاوی سولفات با غلظت کمتر از یک درصد استفاده کنید.
• بهترین راه شستشو با شوینده حاوی سولفات چیست؟ متخصصان معتقدند شستشوی سریع با آب سرد و به ‏‌حداقل‌ رساندن میزان تماس پوست و مو با شوینده احتمال ایجاد عارضه بر اثر سولفات را کاهش می‏‌دهد.
• از آنجایی که مقدار سولفات در مواد شوینده خانگی بالا است، بهتر است برای جلوگیری از خشکی پوست حتما از دستکش استفاده کنید، مراقبت تهویه محیط باشید و در آخر به پوست خود مرطوب‏‌کننده بزنید.

سخن پایانی

سولفات یک ترکیب شوینده موجود در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی است و تا به ‎‌‏امروز خطر جدی از تاثیر بر سلامتی توسط آن ثابت نشده‌‎است. شایع‎‌ترین عارضه آن‏‌ها ایجاد خشکی و التهاب پوست است که بسیاری از افراد قادر به تحمل درصدهای سولفات موجود در شوینده‏‌های بدن هستند. حالا دیگر می‏‌دانید سولفات چیست. بنابراین اگر نگران سوزش، خارش پوست، خشکی و التهاب آن هستید و اطمینان دارید که محصولات دارای سولفات عامل آن است، به دنبال تولیداتی باشید که فاقد سولفات یا اصطلاحا Sulfate Free هستند و یا نام SLS و SLES در ترکیبات آن‏‌ها ذکر نشده‎‌است. شما هم اگر تجربه‎‌ای از مصرف محصولات حاوی سولفات دارید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.