همه چیز درباره نقش لایههای پوست در حفاظت و سلامت بدن

پوست یکی از بزرگترین و مهمترین اعضای بدن است که نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر عوامل خارجی، تنظیم دمای بدن، و انتقال حسهایی مانند لمس، درد و حرارت دارد. پوست از چندین لایه تشکیل شده است که هر کدام وظایف خاص خود را دارند. در ادامه، جدولی برای آشنایی با این لایهها آمده است:
لایه های اصلی پوست | زیر لایه های پوست | وظیفه مهم |
اپیدرم | لایه بازال (Stratum basale) لایه سنگفرشی یا خاردار (Stratum spinosum) لایه دانه دار (Stratum granulosum) لایه شفاف (Stratum lucidum) لایه شاخی (Stratum corneum) | - حفاظت از بدن در برابر عوامل خارجی - تنظیم دمای بدن و حفظ تعادل مایعات بدن - محافظت از ورود مواد زیانبخش و عفونتها - تولید مواد کراتینی برای سختی و قوام پوست - بازسازی و تجدید سلولها - و… |
درم | بافت همبند (Connective tissue) عروق خونی (Blood vessels) عصبها (Nerves) غدد عروقی (Sweat glands) | - حفظ قوام و انعطاف پوست - تأمین خون و مواد مغذی برای سلولهای پوستی - تولید الیاف کلاژن و الاستین برای قوام پوست - حساسیتهای حسی مانند درد و لمس - تولید عرق و تنظیم دمای بدن |
هیپودرم | سلولهای چربی غدد عروقی مویرگها و… | - حفظ گرمای بدن - ذخیره انرژی و انجام عملکرد گرمایشی بدن - محافظت از اعضای دیگر بدن - تنظیم و توزیع چربی در بدن - عملکرد عصبی و مغزی |
لایههای پوست
به طور کلی پوست به 3 لایه اصلی تقسیم میشود:
- اپیدرم (Epiderm) یا لایه فوقانی
- درم (Derm) یا لایه میانی
- هیپودرم (Hypoderm) یا لایه زیرین
هر کدام از این لایهها، شامل چندین زیر لایه و عوامل مختلف هستند. در ادامه شما را با هر کدام از آنها بیشتر آشنا خواهیم کرد.
1- اپیدرم
اپیدرم، اولین و اصلیترین لایه پوست است که از بدن در برابر آسیبهای خارجی مانند باکتریها و مواد شیمیایی محافظت میکند و مانع از دست رفتن آب و مواد مغذی میشود. این لایه شامل چندین زیرلایه با وظایف مختلف است:
- لایه بازال: در پایینترین قسمت اپیدرم قرار دارد و شامل سلولهای فعال است که بهطور مداوم تجدید میشوند و به تولید سلولهای جدید کمک میکنند.
- لایه خاردار: در این لایه، سلولها به تدریج مسطحتر میشوند و به ایجاد اصطکاک بیشتر پوست کمک میکنند. این لایه همچنین حاوی سلولهای لانگرهانس است که به سیستم ایمنی پوست کمک میکنند.
- لایه دانهدار: در این لایه، سلولها شروع به تولید کراتین میکنند و به تدریج به سطح پوست نزدیک میشوند.
- لایه شفاف: این لایه در نواحی خاصی مانند کف دستها و پاها وجود دارد و شفافتر است.
- لایه شاخی: بالاترین لایه پوست است که از سلولهای مرده تشکیل شده و بهعنوان یک مانع در برابر عوامل خارجی عمل میکند.
2- درم
درم، لایه میانی پوست است و شامل اجزای مختلفی است:
- بافت همبند (Connective tissue): این بافت شامل الیاف کلاژن و الاستین است و باعث قوام و استحکام پوست میشود.
- عروق خونی (Blood vessels): عروق در این لایه مواد مغذی و اکسیژن را به سلولهای پوستی منتقل کرده و مواد زائد را از بدن خارج میکنند.
- عصبها (Nerves): این عصبها به احساسات مانند لمس، درد و حرارت کمک میکنند و اطلاعات حسی را به مغز منتقل میسازند.
- غدد عرق(Sweat glands): این غدد در تنظیم دمای بدن و انتقال عرق به سطح پوست نقش دارند.
3- هیپودرم
هیپودرم، عمیقترین لایه پوست است و شامل چربی و بافت همبند میباشد. این لایه در ذخیره انرژی، جلوگیری از افت دما و حمایت از اعضای دیگر بدن کمک میکند. بهعنوان یک عایق حرارتی، هیپودرم نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت و عملکرد صحیح پوست ایفا میکند.
مواد سازنده پوست
لایههای مختلف پوست از مواد متنوعی تشکیل شدهاند؛ در ادامه به معرفی مواد سازنده هر لایه میپردازیم.
-
اپیدرم
اپیدرم عمدتاً از کراتین و کراتینوسیتها تشکیل شده است. کراتینوسیتها، سلولهای تولیدکننده کراتین هستند که نقش مهمی در حفاظت از پوست دارند.
-
درم
مواد سازنده درم را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
- فیبروبلاستها: این سلولها مسئول تولید کلاژن و الاستین هستند و با ایجاد این مواد، قوام و انعطافپذیری پوست را تضمین میکنند.
- ماتریکس خارج سلولی: این ماتریکس شامل کلاژن، الاستین، ژلاتین، فیبرونکتین و گلیکوزآمینوگلیکانهاست. این مواد به تقویت ساختار پوست و حفظ سلامت آن کمک میکنند.
-
هیپودرم
هیپودرم شامل سلولهای چربی است که وظیفه تولید چربی و ذخیره انرژی را بر عهده دارند. همچنین این لایه دارای مویرگها، غدد عرق و سایر اجزای مرتبط است که به عملکرد صحیح پوست کمک میکنند.
تاثیر عوامل مختلف بر ساختار لایههای پوست
ساختار لایههای پوست تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار میگیرند و این عوامل میتوانند تاثیرات متفاوتی بر روی ساختار و ویژگیهای پوست داشته باشند. در ادامه با این عوامل آشنا خواهید شد:
-
جنسیت:
تفاوتهای هورمونی بین خانمها و آقایان بر ساختار لایههای پوست تاثیرگذار است. به عنوان مثال، تفاوت در سطح هورمونهای آندروژن و استروژن باعث میشود که پوست آقایان دارای لایههای پوستی با کلاژن بیشتر و ضخیمتر باشد.
-
سن:
با افزایش سن و پیری، تولید کلاژن و الاستین در پوست کاهش مییابد. این امر باعث میشود که پوست ضعیفتر شود و انعطاف پذیری کمتری داشته باشد و به مرور زمان، چین و چروکها در آن ظاهر شوند.
-
نژاد و تنوع ژنتیکی:
نژاد و تنوع ژنتیکی میتواند تاثیرات متفاوتی بر روی نوع پوست داشته باشد. مثلاً، برخی نژادها، پوستی حساستر نسبت به برخی از مشکلات پوستی مانند لک های پوستی یا حساسیتهای پوستی دارند.
-
عوامل محیطی:
آفتاب، آلودگی هوا، استرس، دود سیگار، تغذیه نامناسب و…، همگی از عوامل محیطی هستند که میتوانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر روی سلامت پوست تاثیر بگذارند. مثلاً، تابش UV آفتاب باعث آسیب سلولهای پوست و پیری زودرس آنها میشود.
-
شرایط زیستی:
شرایط اقلیمی و محیطی نیز میتوانند تاثیراتی بر روی پوست داشته باشند. به عنوان مثال، در مناطق خشک و گرم، پوست ممکن است به خشکی و ترشح چربی کمتر دچار شود.
تغییرات هر لایه از پوست با توجه به افزایش سن
هر لایه از پوست با افزایش سن به دلیل عوامل ژنتیکی، محیطی و فیزیولوژیکی، دچار تغییرات متفاوتی میشوند. این تغییرات ممکن است باعث کاهش انعطافپذیری، ضخامت و… پوست شوند. به طور کلی، تغییرات اصلی که در هر لایه از پوست با افزایش سن رخ میدهد، عبارتند از:
- کاهش تولید سلولهای جدید: با افزایش سن، سلولهای پوستی موجود در لایه بازال (Stratum basale) کمتر فعال میشوند و سلولهای جدید با سرعت کمتری تولید میشوند. این باعث میشود که سرعت بازسازی پوست کمتر شود و انعطافپذیری آن کاهش یابد.
- کاهش تولید کلاژن و الاستین: با پیری، تولید کلاژن و الاستین در لایههای پوست کاهش مییابد که این امر باعث کاهش انعطاف و قوام پوست میشود.
- کاهش عملکرد غدد عروقی و چربی: یکی از مهمترین اتفاقاتی که با افزایش سن برای پوست میافتد، این است که تولید چربی و عرق در پوست کاهش مییابد و به همین دلیل رطوبت مورد نیاز پوست کمتر تامین میشود و به این ترتیب، پوست دچار خشکی میگردد. از دست دادن چربی نیز، باعث کاهش حجم و ضخامت پوست میشود.
- سایر تغییرات پوست: تمامی تغییراتی که در لایههای پوست با افزایش سن اتفاق میافتد، باعث ایجاد چین و چروک در پوست، کاهش انعطاف و ضخامت آن، افزایش لکهای پیری و تغییراتی در جوانی و جذابیت پوست میشود. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آفتاب، دخانیات، تغذیه نامناسب و استرس نیز میتوانند میزان و سرعت این تغییرات را بیشتر کنند و تسریع بخشند.
تفاوت ساختار لایه های پوست خانم ها و آقایان چیست؟
ساختار پوست خانمها و آقایان از برخی جنبهها با یکدیگر متفاوت هستند، این تفاوتها در سطح بافت و عمیقترین لایههای پوست مشاهده میشوند. به طور کلی، چند تفاوت مهم ساختار پوست خانمها و آقایان عبارتند از:
- ضخامت پوست: در کل، پوست آقایان ضخیمتر از پوست خانمها است. این تفاوت در ضخامت پوست به دلیل تفاوت در ترکیب هورمونهای آنها به ویژه اندروژنها است که در آقایان بیشتر هستند و به سبب این اختلاف، لایه درم و هیپودرم پوست آقایان ضخیمتر است.
- میزان چربی و تعریق پوست: غدد عرقی و چربی در پوست آقایان بیشتر و فعالتر هستند. این موارد باعث میشوند که پوست آقایان چربی بیشتری تولید کند و بیشتر تعریق کند. این امر باعث میشود پوست آقایان در مقابل پوست خانمها، کمتر دچار خشکی شود.
- کلاژن و الاستین: پوست آقایان معمولاً دارای کلاژن بیشتری است که باعث میشود پوست آنها قویتر باشد دیرتر دچار چین و چروک شود. این تفاوت به عنوان یک عامل مهم در پیری پوست مطرح میگردد.
- توزیع موها در پوست بدن: در آقایان، موهای بدن به صورت متمرکز تری رشد میکنند و تعداد بیشتری از آنها وجود دارد. همچنین، موهای آقایان دارای الیاف پوستی ضخیمتری هستند که باعث میشود موها در مقابل آسیبهای خارجی مقاومتر باشند.
نکاتی در مورد مراقبت از پوست
مراقبت منظم از پوست یکی از اصولیترین کارهایی است که برای حفظ سلامت و زیبایی آن باید انجام دهید. در این بخش شما را با نکاتی برای مراقبت از پوست، آشنا خواهیم کرد:
- استفاده از محصولاتی که مناسب نوع پوست شما باشند (مانند شویندهها، مرطوبکنندهها، کرمهای ضد آفتاب و…) میتواند به حفظ تعادل رطوبت و تغذیه پوست کمک کند.
- تغذیه صحیح و مصرف مواد غذایی غنی از ویتامینها، مواد معدنی و آب به سلامت و زیبایی پوست شما کمک میکند.
- استفاده روزانه از کرمهای ضد آفتاب با SPF مناسب بسیار مهم است. این اقدام باعث محافظت از پوست در برابر اشعههای مضر UV و جلوگیری از آسیبهای ناشی از آفتاب میشود.
- در مواجهه با شرایط محیطی خشک، مرطوب یا گرم، مراقبت مناسب از پوست با استفاده از محصولات مناسب برای هر محیط و انتخاب لباسهای مناسب برای محافظت از پوست از اهمیت بالایی برخوردار است.
- پاکسازی پوست صورت و بدن به منظور حذف آلودگیها، مواد آرایشی و استفاده از مرطوبکنندههای مناسب به صورت روزانه از جمله روالهای مهم در مراقبت از پوست هستند.
- استفاده از ماسکهای مرطوبکننده یا آبرسان میتواند به ترمیم و نرمتر شدن پوست کمک کند و آن را از خشکی و آسیبهای ناشی از عوامل محیطی در امان نگه دارد.
شایع ترین بیماری های پوست
بیماریهای پوستی میتوانند به هر یک از لایههای پوست ارتباط داشته باشند و در هر یک از لایههای آن، مشکلاتی را ایجاد نمایند. در این بخش، چند نمونه از شایعترین بیماریهای پوستی به تفکیک لایههای پوستی را با شما مطرح خواهیم کرد:
مشکلات لایه اپیدرم
- آکنه (Acne): این بیماری معمولاً به دلیل اختلالاتی در پوست و چربی زیاد در لایه فوقانی پوست ایجاد میشود. در واقع، چربی پوست با انسداد منافذ آن باعث تشکیل انواع جوشها و آکنهها میشود.
- پسوریازیس (Psoriasis): پسوریازیس، ناشی از فعالیت نامناسب سلولهای پوست است که باعث ایجاد ظاهری قرمز برای پوست و ایجاد ترکهای غیرطبیعی و پوست خشک و پوستهپوسته میشود.
بیماریهایی پوستی لایه درم
- درماتیت اتوپیک یا اگزما (Atopic Dermatitis): این بیماری ناشی از التهاب در لایه میانی پوست است و باعث خارش، قرمزی و خشکی پوست میشود.
- درماتیت (Dermatitis): التهابات مختلف در این لایه از پوست میتوانند ناشی از عوامل مختلفی مانند حساسیت به مواد شوینده، مواد شیمیایی و… باشند.
مشکلات لایه هیپودرم
- سلولیت (Cellulite): این بیماری مربوط به لایه زیرین پوست است و باعث ظهور لکهای متورم و بافتی ناهموار در نواحی مختلفی از بدن میشود که در آنها چربی ذخیره شده است.
سخن پایانی
پوست، یکی از ارگانهای مهم بدن است که علاوه بر جلوگیری از ورود عوامل مضر و بیماری زا، به عنوان یک سد حفاظتی عمل میکند و نقش بسیار اساسی در سلامت و زیبایی انسان دارد.
اهمیت مراقبت از پوست، نگهداری آن و جلوگیری از بروز بیماریها و مشکلات مختلف، از اهداف مهم بهداشت و بهبود زندگی است. بنابراین، مراقبت منظم، استفاده از محصولات مناسب، تغذیه سالم و… از جمله اقدامات مهم و ضروری برای حفظ سلامت و زیبایی پوست محسوب میشود.
اگر میخواهید از پوست خود به خوبی مراقبت کنید، باید از محصولات مراقبت از پوست درجه یک و با کیفیت استفاده نمایید. به این منظور ما برای شما فروشگاهی به ارمغان آوردهایم که میتوانید از آن بهترین محصولات پوستی موجود در بازار جهانی را خریداری و استفاده نمایید. برای اینکه بتوانید از بهترین محصولات برای پوست خود استفاده کنید، میتوانید سری به فروشگاه سوراو بزنید و با دریافت مشاوره تخصصی از محصولات پوستی مطابق با نوع و نیازهای پوستتان، استفاده نمایید.-